Dezempregu Wain Maibe Governu Falha Kompleta Rekruta Fungsionariu Publiku

Pm xanana ho oin hirus husu Departamentu
no ministeiru sira atu kompleta rekrutamentu
 ba fungsionariu tuir numeru ne'ebe husu ona.

Tempo Semanal, Dili 04/09/2012

Planu no orsamentu aprovadu ona maibe ministeiru sira seidauk konsege ezekuta se los mak sala? Tan ba sa?

Falta de’it ona fulan hat atu remata tinan 2012 maibe Proposta orsamentu 2012 ne’ebe aprova ona husi Parlamentu nasional no ninia ezekusaun sei kudeik nafatin. Izemplu kiik ida maka iha enkontru ohin Primeiru Ministru V Governu Konstitusional ne’ebe mos uluk lidera Governasaun AMP ne’e, ho lian maka’as no foo prazu loron tolu atu agencia estadu ne’ebe seidauk kompleta rekrutamentu buka atu halo lala’is iha loron tolu ninia laran.

Xamada atensaun ne’e to’os uitoan tan ba depois de aprezenta planu maibe ministeiru ka agencia Governu ninian la kompleta.

“Tan bas a maka husu tiha la konsege halo?” Xanana husu ho lian maka’as no liman hatudu ba iha diferenca numeru ne’ebe iha apresentasaun power point ninian.

Tuir planu ne’ebe planu orsamentu ne’ebe aprova ona husi Parlamentu nasional hatudu katak Timor leste sei rekruta tan fungsionariu publiku hamutuk rihun hitu maibe durante fulan sia ona iha tinan ne’e foin maka konsege antiji numeru rihun ida atus lima ka besik ba rihun rua.

“To’o tinan ne’e remata ita sei konsege rekruta too rihun tolu nune’e sei falta rihun hat,” dehan presidenti fungsaun publika.

Nia esplika katak agencia balun seidauk bele rekruta tan ba espasu mak limite maibe balun seidauk esplika sira nia razaun. Nune’e diskusaun ida ohin ne’e atu haree hikas karik sei presiza rekruta  nafatin tuir numeru mak aprova ona ka iha mudanca ruma.

Daudaun ne’e fungsionariu publiku hamutuk rihun rua nolu resin sia, atu ha’at, sia nolu resin ha’at. Sira ne’ebe simu ona salariu tuir lista ne’ebe aprezenta husi Ministeiru Financas hamutuk rua nolu resin neen, atus walu lima. Nune’e duni fungsionariu rihun resin maka ninia salariu la selu.

Numeru dezempregu iha Timor Leste aas tebes no husi loron loron ema ne’ebe buka servisu ninia volume aumenta ba beibeik. Nune’e dezempregy sai hanesan factor dezestabilidade id aba nasaun ne’ebe foin hakat liu elisaun rua importante. Nune’e Governu hanesan ajencia ida ne’ebe fornece kampu de servisu barak liu ba ema servidor sira.

Wainhira kompleta ona rekrutamentu tuir numeru mak deside ona maka fungsionario publiku Timor Leste sei sa’e ba rihun tolu nolu resin Lima, atus hitu, lima nolu resin ha’at.

“Governu Timor Leste seidauk deside limites ba total fungsionarius,” Liborio dehan.

Tuir planu estadu Timor Leste iha hanoin atu halo desentralizasaun ba administrasaun local nune’e sei iha posibilidade atu rekruta liu tan ema atu prienxe vaga sira ne’e.

“Ha’u hanoin governu presiza hatuur estrutura ruma hodi define ema hira maka tenke sai fungsionariu publiku ho rekezitus ne’ebe tenke regirosu. Se la’e rekruta tiha sa’e karreta estadu ninian gasta mina tula ninia familias ba tasi ou la hatene sa ida maka nia tenke halo no sa ida maka nia labele halo,” dehan Jose S. V. da silva estudante husi universitariu ida iha Dili.

“Ha’u hanoin governu presiza klarifika didiak osan ne’ebe aloka ona hodi selu salariu iha kada ministeiru ka orgaun estadu ninian ne’e gasta ona ga seidauk. Se gasta ona entaun ne’e bele hamosu duvidas no tenke investiga uza ba sa ida? Se nunee entaun PM iha razaun atu siak duni ministru ka diretores sira ne’ebe halo manobra tau osan mas la rekruta maibe fundus uza ona,” nia hatutan.