Sunday 7 June 2009

Tempo Semanal Edisaun 134 Abril 13 2009

Rede TT La Diak, Presiza Kompainia Telkom Foun iha Oecusse

Oecusse, Tempo Semanal

Tinan lubun ona maka kompainia TT halao ninia knar iha TL hodi fo sai hanesan uniku fornecedor telekomunikasaun ba nasaun ne'e, maibe realidade hatudu serbisu TT nian seidauk lao diak no efisien. Area barak liu iha interior ne'ebe povu TL barak liu horik ba to'o ohin loron seidauk hetan asesu ba rede TT anexan mos iha oequce. Presidente da Republika Jose Ramos
Horta iha ninia dialogu ho populasaun distritu Oequce, iha aldeia Sakato, suku Nipani hateten katak, maioria rede telefone iha distritu seidauk asesu ho diak, inklui mos rede telefoni iha Distritu Oequce, ne'e duni, Governu tenki haree diak liu tan iha kontratu ka operador seluk hodi mai investe iha distritu Oequce atu nune'e bele fo atendementu komunikasaun ho diak ba klientes ne'ebe mos anexan populasaun TL."Kestaun hirak ne'e hatudu katak, TT la kompri ninia kontratu ho Estadu Timor Leste, ne'e duni husu ba Estadu Timor Leste tenki foti medidas ruma atu nune'e pelemenus bele loke liberalizasaun ba Regiaun Oecusse hodi nune'e se mak hakarak atu mai investe bele mai investe," dehan Horta ba populasaun ne'ebe participa dialogu abertu
ho populasaun Oequce iha aldeia Sakato, Suku Nipani. Horta sai husi Dili (06/04) hodi halao viajen ba Distritu enklave Oequce no fila hikas mai Dili iha kinta feira (09/04) ne'ebe iha loron uluk liu hasoru malu ho populasaun iha suku Padiae ho loron ikus liu sorumutuk ho populasaun iha aldeia sakato. Populasaun iha fatin rua ne'e la hetan asesu diak husi rede TT. Problema
hanesan mos akontese iha dili dala barak, "Network busy.""Kuaze tinan 7 ona TT eziste iha nasaun ida ne'-e, maibe realidade to'o ohin loron iha vila laran mos rede telefoni sidauk asesu ho diak" dale Horta Rai enclave ne'ebe izola tiha ona husi rai inan TL ne'e sei hetan tan problema komunikasaun mos sai izoladu liu tan ne'e Horta ejiji ba Governu ho PN katak iha razaun
maka'as atu liberaliza oequce husi TT ninia monopoli. "Hau hanoin katak estadu iha razaun ne'ebe forti atu halo buat hirak ne,e, tanba wainhira ita kualia kona ba Regiaun spesial, espera katak Governu no Parlamentu Nasional iha projektu lei ne-'ebe bele hatudu katak, ida ne'e mak fini ne'ebe bele loke oportunidade diak ba povo Oekusi," Dehan Horta. Horta hatutan katak,
husi nia parte rasik sei akompainia atu hare didiak kona ba ninia prosesu relasaun ne'e lao oinsa nomos sei fo direitu prizineirus saida ba povo Oekusi, tanba atu determina prosesu dezenvolvimentu iha Distritu Oekusi felismente tenki liu husi dalan ida ne'e no la iha dalan seluk.Vitima Timor Telkom husi oequce balun mos habrani an hodi hateten sai sira nia laran
susar. Antão Tabal hateten katak anexan ema Oequce oan, sira sente kontenti teb-tebes ho planu Guvernu nian ne'ebe hakarak haruka kompainia telekomunikasaun foun mai investe iha TL, liliu iha Distritu ida ne'e tanba liu husi telkom foun ne'ebe iha konserteza sira bele asesu komunikasaun ho diak duke ho TT agora.Liu husi oportunidade ne'e, komunidade sira husu mos
ba Guvernu katak, sebele karik kompainia ne'ebe atu mai investe ne'e, diak liu kompainia husi Indonesia nian tanba pulsa ne'ebe ita gastu ba komunikasaun ho folin ne'ebe baratu duke folin pulsa TT nian ne'ebe dala ruma ita ense pulsa U$.5 nian maibe, kualia la to'o minutu pulsa hotu fali ona. "Tan ne'e husu ba Guvernu sebele karik hatama lalais ona Telekom foun atu nune'e bele halo kompetisaun ho TT, nune'e mos husu ba Guvernu "kalau bisa" hapara ona kontratu ho TT tanba sira halo manipulasaun maka'as ba povo ida ne'e," ejiji Tabal Nune'e mos Atanaçio Suny, suku Nipani haktuir katak, dala barak sira atu kontaktu sira nia familia no oan sira ne'ebe hela Dili, konserteza sira tenki halai to'o iha Oequce Vila hodi bele buka signal tanba iha Suku Nipani la iha signal. Timor oan wain mak sofre tan ba prosesu kontratu ne'ebe Estadu Timor Leste liu husi Primeiru Governu Konstitusional ne'ebe Fretilin maka ukun fo direitu exklusivu ba kompainia Timor Telekom ho kontratu de konsesaun ne'ebe asina ona iha loron 19 fulan juliu 2002. Governu Primeiru fob a kompainia Timor Telekom autorizasaun hodi monopoli area Telkomunikasaun iha nasaun ne'e durante tinan 15, hodi nune'e evita ema timor oan barak atu iha asesu ba telekomunikasaun. Tuir dokumentus governu ninian pozisaun refere ba servisu TT nian mak jornal konsege ne'e hetan asesu ba deklara katak iha Timor oan 330,000 la iha asesu ba servisu telekomunikasaun públika. "Ida ne'e limite ka taka dezenvolvimentu ekonomiku
tomak no seriamente afeta oportunidade dezenvolvimentu iha areas ne'ebé la hetan rede servisu. Telefone maka presiza urgentemente maibé internet mos esensial ba negosiu administrasaun governu nian, area servisu edukasaun no servisu saude," dehan iha dokumentus refere. (ico)

No comments: