Saturday 22 October 2011

Taur Deklara Ninia Kandidatura Iha Fatin Konis Mate

 Tempo Semanal Mertutu 10.10.2011

Mertutu sai fatin special tebes ba eis Major Jeneral Taur Matan Ruak tan ba ninia belun Nino Konis Santana. Komandante Konis Mate iha Marsu 1998 no Taur maka troka nia. Nune'e duni eis jeneral Fitun rua primeru TL hili celebra ninia tinan ba 55 no denunsia ba publiku ninia intensaun atu konkorre ba Prezidenti da Republika 2012-2017. Tuir mai diskursu primeiru husi Taur Matan ruak ne'ebe hetaan ona apoiu husi asinates husi distritu 6 iha rejiaun IV liu ema nain rihun hitu ne'ebe koleta husi eis da rezistencia, juventude no feto sira hodi lori Taur ba rejista ninia kandidatura.

"Uluk nanain hau konvida maluk sira, ita halo um minuto de silêncio ba sira nebe mate, hahu hosi maun boot Nicolao Lobato to´o soldado kiik liu; liu hosi maun Carmo que nia kaben iha ne´e, José Santos que nia oan mane iha ne´e, David Alex, hotu-hotu nebe naran ita la temi ida ba ida, hosi sira nebe kaer kilat to sira nebe liman tanan. Hotu-hotu nebe doku sira nian ran, fakar sira nian ran ba ita nian nasaun. Um minuto de silêncio ita hahu!

Obrigado barak! Fatin ida ne´e, Mertutu. Naran Mertutu, Ermera. Hau mai iha 1999, hau mai visita kampa Konis Santana nian. Hau mai hetan maun Caetano ho família. Hau sae foho oan ida iha sorin neba. Hau dehan katak dalaruma funu hotu, ita sei halo buat ruma iha foho oan ida ne´e. Familia ida ne´e, aldeia ida ne´e, bali ita nian maun ida ne ´e que colega diak hau nian hosi kedas kiik to´o boot. Nia kuando escola, nia hetan susar, nia halai mai hau husu hau nian ajuda. Desde anos 70 to´o kedas nia mate no husik hela ita hotu. Hau fo hakuak boot ida ba família nebe tau matan ba nian, bali nian. Maluk responsáveis hotu hosi região IV nebe terus ho nia, lao ho nia loron no kalan la haluha hodi fo deit an ba rai Timor no povo Timor. Ita deve sira, deve sira makas los. To´o ita mate deit, ita sei la selu sira nian favor. Sira hotu nebe, família hotu nebe lakon nian oan sira, nian família sira, ita sei la selu sira nian favor tomak. Mas, ita promete katak ita sei tuir nafatin sira nian ain fatin hodi fo dignidade ba ita nian povo, povo Timor tomak nebe fiar katak Timor ukun an, sira bele hamrik hanesan mos nasaun sira seluk, foti ulun hateke sae, hanesan povo ida no nasaun ida livre no independente.

Hau ho hau nian família, hau nian alin sira iha ne´e, hau nian feton sira mos iha ne´e ho hau nian kaben sensibilizado los ba komisaun organizadora ho maun Leki-sera ho Kane, responsável hotu-hotu hosi região IV tamba imi organiza serimonia ida que inklui aniversario hau nian. Normalmente aniversario, buat ida que halo iha familia laran. Ohin, hau sente katak hau familia Timor tomak, Mertutu nian, região IV nian, Ermera nian. Ne´e signifika katak imi fo todan ida ba hau.

Hanesan mos foin dadauk hau koalia ho faluk, oan kiak sira, sira dehan hanesan ne´e; Matan Ruak! O ba presidente karik, o halo saida, o resolve saida?Hau dehan ba sira; Presidente tinan liman deit, Sidadaun ne´e tetap! Ne´be, se uluk ita mak determina destino Timor nian, agora no ba oin ita mak sei determina destino Timor nian.

Ita nian forsa iha nebe? Uluk ita lori ita nian barani no ita nian kilat, ita nian matenek fila hanesan ita nian forsa. Ohin ita nian Votu mak ita nian forsa. Hotu-hotu nebe hakarak ukun Timor inklui hau, so iha buat ida deit. Hanesan ohin Amo dehan; Hadomi povo rai Timor Lorosae, sai atan no serbi sira. Se ida ne´e laiha, lalika mehi ukun povo Timor.

Hau hotu, hau nian kareira tinan tolu nulu resin nein iha Forsas Armadas. Hau kunhese feto no mane barani los. Desde sira nebe kaer kilat to sira nebe subar, nukleo sira nebe subar guerrilheiros sira. Responsáveis que uluk iha Frente klandestina, Estafetas sira, hotu-hotu namkari iha rai Timor Lorosae nian laran tomak, sira ne´e barani ida que fora de sério, fora de normal.

Iha tinan rua nulu resin ha´at nian laran, hau segundo homem depois de maun boot Xanana Gusmão, tau matan ba imi. Depois de ida ne´e tinan sanulu resin rua, hau hare deit ema rihun ida, soe hela imi. Iha 2005, hau hateten ba Lere; Lere, hau hakarak sai! tamba ita hare deit grupo kiik oan ida mas o hare tok ba iha fatin-fatin nebe uluk subar ita, lori hahan ba ita, dolar lemo kuak, ai-laran, fatuk laran, sira ohin padese! Sira hanesan samea ulun laiha. Nia tanis, nia dehan; maun o husik deit ami ka? 2008, hau husu tan atu sai. Nia tanis, nia dehan hanesan ne´e; maun, tan saída mak o husik ami? 2011, hau dehan ba nian, hakarak ou lakohi, tinan ida ne´e hau sai. Hau hakarak lori fila fali ulun nebe laiha tutan ikun sira nebe sei lao lemo-lemo iha kafe laran-laran, iha foho rai Timor Lorosae hotu, laos fo riku ba sira mas foti sira nian dignidade hanesan ema nebe hari Timor, fila Timor hanesan nasaun ida ukun rasik an.Sira la husu riku ba ita, sira la husu osan ba ita, sira la husu kareta ba ita. Sira husu deit katak ita tem que respeita sira! Hanesan mos iha krise nian laran kuando Australiano sira serka hau, jornalista husu hau; Matan Ruak, tamba saida mak o anti Australia liu? Hau dehan ba sira; se hau funu ho Indonesia tinan rua nulu resin ha´at, laos anti Indonesio, laos agora mak hau atu sai anti Australia. Nia husu então o hakarak saida? Hau hakarak buat ida deit; O respeita hau. Porque kuando la respeita hau, hau nian respeito sei la fo ba o. Respeito, dignidade, ne´e ita presija, merese!

Ohin, hau mai fatin ida ne´e. Hau explica razaun saida mak hau hili Ermera, região IV, Mertutu hodi deklara hau nian kandidatura ba Presidente da Repúblika, 2012 to´o 2017. 

Primeiro, ne´e kampa Nino Konis Santana nian. Komandante nebe ikus liu mate iha funu laran. Nia represente Nicolau Lobato, David Alex, José Santos, Carmo, sira hotu nebe hau la temi sira nian naran e hau mai halo kompromiso ida ba sira, hateten ba sira katak se uluk hau barani mate ba Timor, ohin hau jura servisu ho imi, defende deit imi nian interese

Segundo, Ermera fatin ida que loke funu, habo´ot funu ba Suai, ba Maliana, ba fatin-fatin iha Timor-Leste nian rohan hosi Dili, Same mai fali iha ne´e. Tamba kuando ita nian funu hahu iha Timor laran tomak, kuado base rahun, hela deit Ainaro, Same, Manatuto, Viqueque, Baucau no Lospalos. Restu ne´e laiha. Same, Ainaro rahun tiha iha Setenta e Nove. Ema nain Sanulu resin ha´at deit ho Konis halai mai fatin ida ne´e. Se mak loke? Dudu, Tatamailau, Deker, Hammar, Aswain sira hosi ne´e mak loke ba rabat iha Indonesia. Iha Oitenta nian laran, hau hateten ba Sera Malik nebe agora iha hela Indonesia. Momento neba nia komandante Pelotaun segurança hau nian. Nia dehan; maun, ita mohu tiha ona, halo nusa mak funu ba oin? Hau dehan ba nia; ita sei lori funu to´o fronteira, se Indonesia dada tan, ita sei to´o Kupang no Atambua. Finalmente, ita to´o deit Perbatasan, funu hotu. E então, sira ne´e mak hatutan hodi hateten ba mundo katak afinal funu laos deit iha Manatuto, laos deit iha Lospalos, laos deit iha Ainaro, laos deit iha Same mas Timor laran tomak! 

Terceiro, ema hateten dehan Lorosae-Loromonu. Hau dehan ba sira hotu nebe koalia ibun boot dehan Lorosae-Loromonu, sira bosok, sira halo propaganda, sira soran ita, sira fahe ita tamba ne´e dalan diak atu ukun ita. Ohin hau nian presença iha ne´e, ba hateten sira, se deit, katak ne´e la los. Timor ida deit, nasaun ida deit, povo ida deit, ita hotu nian ran fakar iha rai ida ne´e, ita hotu moris iha ida ne´e. Ida ne´e ita nia inan, ida ne´e ita nia uma kain. Ne razaun hau escolha mai iha Mertutu, Ermera, região IV, hodi deklara hau nian kandidatura.

Hau nian kandidatura oinsa? Primeiro, hau nia candidatura la kontra ema ida. Quanto mais ema barak konkorre ba presidente da repúblika, diak liu tan! Tamba saida? Fo opsi ba populasaun hodi hili. Ida nebe apresenta programa diak liu, povo hili tuir nian konsiensia. Tamba ne´e, hau nian candidatura la kontra ema ida. Quanto mais barak, diak liu. Ne´e hanesan kios. Kios barak liu, imi bele hili ida nebe folin diak, ida nebe respeita imi, simu imi diak, fo sasan ho kualidade. 

Segundo, hau nia kandidatura para halibur ema. La fahe ema. Se para fahe, hau la presija kandidata hau nian an. 

Terceiro, hau nia kandidatura para servisu ho partido nebe deit, se deit, Timor laran tomak. Tamba ne´e hau nian kandidatura INDEPENDENTE. kandidatura ida ne´e, se nian? Responsáveis sira tomak, Timor laran hosi frente armada, resistência, frente klandestina, hosi sira nebe lori hahan dolar tun sae, faluk, oan kiak sira nian, ba sira nebe kaer kilat, ba sira nebe subar guerrilheiro sira no ba povo Timor tomak. Hau nia kandidatura, sira nian. So para serbi deit sira e hau promete katak hau sei halo hanesan tinan tolu nulu resin nein, hau halo tiha ona ba ita nian nasaun.

Tamba saida mak hau mai? hau hateten ba povo tomak; uluk fakar ran, mate, ita barani hamrik iha oin. Ohin hikis kosar deit, ita sai fali kotuk, PENONTON deit. LABELE! Tem que hamrik iha oin. Pahlawan uluk, Pahlawan agora tetap Pahlawan ba Timor. Hau ho hau nian kaben, ho hau nian oan sira promete halo buat hotu foti Timor nian naran, foti Timor nian oin, foti povo Timor nian naran hetok bo´ot liu tan. Familia ne´e hanesan nukleo nasaun nian.SE MAK LA HATENE UKUN NIAN FAMILIA, NIA SEI LA HATENE UKUN TIMOR!

Ikus liu hau hakarak agradese dala ida tan ba komisaun organizadora. Ba hau nian responsáveis sira nebe região I, II, III, IV, hau nian maun alin sira mai hosi Oecusse nebe dok los, faluk, oan kiak sira nebe mai iha ne´e. Hau nian maun alin sira hosi media nasional no internasional. Imi hau sei la soe ba rai imi nian konfiansa no imi nian fiar tomak. Hau reza ba Maromak, ba ita nian matebian sira, rai lulik, fatuk lulik atu fila ita sai ema ida deit. Sei todan nafatin, makas nafatin hanesan foho RAMELAU! Obrigado barak."

4 comments:

Anonymous said...

Well said, wish you all the best for 2012 presidential election.

celia lobato said...

Ita tuir lolos sadar an ba nasaun nia diak. Ita la iha matenek, lalika usa ita nia luta iha ailaran atu ambisi ba sai PR. Timor bele halo diak liu sem TMR hanesan PR, no nia fen, nebe uluk fan kidun tun sae ba ema nia laen, hanesan primeira dama.

Lakan said...

Discurso ida nebe halo hau nia mataben nakturu. Maun bot merese hau nia voto. Meu comandante e nosso presidente da republica Taur Matan Ruak. Um voto de sucesso nesta concorrência!.

HERÓIS DE ONTEM, HERÓIS DE HOJE E SERÃO HERÓIS DE AMANHA! VIVA TAUR MATAN RUAK!!

Anonymous said...

h 100%%%% fo APOI tomak hto ba sr. Taur nia candidtura pr tina 2012 mas gue h hadomin fre masss diak liu buat fo'on ema foun hanoin fo'on t'mba ema brk mak ih fre hansa RH, XN, ALKATIRI,AGR mosutan FRE ms indepe ms liur mak laiha partido mas fuan tomak ba fre nafatinnnnn viva TAUR ba presidente 2012