Woodside Uza Zelu Rega Horta-Mari, Xanana la Bokon

Aileu, Tempo Semanál
Kompania Woodside la’ós de’it prepara lasu hodi foat Prezidente da Repúblika Dr. Jose Ramos Horta no Sekretariu Jeral Fretilin Dr. Mari Alkatiri, maibé Woodside mós uza daudaun zelu hodi rega lideransa nain rua ne’e tanba oras ne’e daudaun lider nain rua ne’e neon malirin wainhira hasoru malu ho delegasaun husi Woodside nian ne’ebé lidera husi Don Voelte.
Maske nune’e, Xefi Governu Kay Rala Xanana Gusmão la bokon ho Zelu ne’ebé rega husi Woodside, tanba Xanana sei nafatin mantein nia prinsipiu katak, sasan ne’ebé partense ba rai Timór, tenke Timór oan mak kaer no goza, la’ós fó fali ba rai Kanguru hanesan Australia.

“Uluk ita hamutuk, ita manan funu, agora ita hamutuk hodi hasoru nasaun boot-boot ne’ebé riku tiha ona maibé hakarak sama ita nia ulun”, dehan Xanana iha Distritu Aileu hodi responde ba ejizensia populasaun nian ne’ebé husu ba governu atu mantein politika dada kadoras mina mai Timor Leste. Deklarasaun husi Xefe Governu nian ne’e kroat no reprezenta duni povu tomak nia hakarak maibé, Prezidente da Republika ladun kontente ho pozisaun governu nian ne’ebé mak la aseita Woodside ninia anunsia konaba uza floating LNG iha dezenvolvimentu Greater Sunrise.

“totalmente governu la konsulta ho ha’u konaba rejeksaun ba Woodside ho ninia konsorsiu ninia proposta investimentu atu harii floating LNG. Tanba ne’e ha’u preokupa ho ita nia parte ne’ebé foti desizaun ruma hanesan fali buat ne’e isu politika ida. Buat ne’e ekonomia, buat ne’e komersial, financial no buat ne’e teknika, nune’e laiha buat ida ho soberania no independensia”, katak Horta.
Maske nune’e, husi parte governu nian ne’ebé reprezenta husi Sekretariu Estadu Rekursu Naturais, Alfredo Pires tenta hasoru malu ho Prezidente da Repúblika atu aprezenta dokumentus balu ba Prezidente maibé Prezidente laiha tempu atu hasoru malu ho Sekretariu Estadu ne’e.Iha publikasaun jornal Tempo Semanál edisaun XIX fó sai ona katak, iha konsultasaun Planu Estratejia Dezenvolvimentu Nasional (PEDN) ne’ebé hala’o iha parte Leste, povu balu hato’o mensazen ba PM Xanana atu mantein posizaun hodi dada Pipe Line mai Timor Leste.
Preokupasaun ne’e la’ós de’it povu parte Leste mak preokupa kona ba Pipe Line, maibé kuaze povu Timor tomak kestiona ho asuntu ida ne’e, tanba realidade hatudu konsultasaun PEDN iha Distritu, Aileu, Ainaro no Same povu husu ba governu atu dada Pipe Line mai TL.
“Se riku soin ne’e ita nian, ha’u mós fó apoiu ba Estadu Timor Leste no Pri¬meiru Ministru Xanana Gusmão atu dada ita nia mina mai, tanba bele fó benefisu ba povu ne’e duni tenke dada mai”, esklarese Xefe Suku Foholau Paulo de Sousa Pereira ba jornalista Tempo Semanál bainhira PM Xanana hala’o konsultasaun PEDN iha Sub-Distritu Turiskai, Distritu Manufahi (16/5/2010).
Nune’e mós reprezentante Sosiedade Sivil iha Sub-Distritu Maubesi Distritu Ainaro ho lian maka’as hateten, “ami fó apoiu 100% ba Governu ida ne’e atu dada Pipe Line mai Timor-Leste, labele dada ba Australia”
Nia fó hanoin hikas ba ukun nain sira katak, “iha tempu kampania referendum liafuan ne’ebé povu kaer mak “ho mina tasi timor ita bele ukun an”. Ne’e duni husu ba Governu oinsa atu hala’o kordenasaun ho Australia para dada mai Timor la’ós ba Australia.
Konsultasaun PEDN iha fatin hotu-hotu PM Xanana sempre ko’alia kona ba Greater Sunrise ne’ebé daudauk ne’e halo Estadu Timor Leste hakilar malu hela ho kompania Woodside husi Australia, tanba Estadu Timor Leste hakarak dada mai, maibé Woodside ho ninia arogante deside hakarak dada ba Australia.
Hahalok ne’e halo eis lider masimu da rezistensia iha Libertasaun Nasional Timor-Leste retira no husu ba povu tomak atu hamutuk lian ida hodi de’it dada Pipe Line mai Timór. “Uluk ita hamutuk, ita manan funu, agora ita hamutuk hodi hasoru nasaun boot-boot ne’ebé riku tiha ona maibé hakarak sama ita nia ulun”, tenik Xanana.
Konsultasaun PEDN ne’ebé PM hala’o iha parte rai klaran fó importansia mós ba harii supplay baze iha Kosta Sul Distritu Kovalima, refenaria mina rai iha Betanu no, fabrika LNG ba Geater Sunrise iha Beasu.
Se bainhira Pipe Line konsege dada mai Timór, populasaun no Agrikultor sira sei hetan benefisiu, tanba ema barak sei serbisu iha ne’eba no sei fó rendimentu barak ba povu nia produtu lokal.
Liu husi dada lia ho Jornalista Tempo Semanál iha fulan kotuk, Seker¬tariu Estadu Rekursu Naturais Alfredo Pires hateten, kompania Australianu arogante no hakarak diside mes-mesak hodi bele hetan fiar husi Merkadu stock exchange.
Nia mós hateten, Woodside ninia atetude desonestu no provoka tensaun Governu TL ho kompania Woodside. “dala barak kompiania husi nasaun boot sempre buka hariku an ho nasaun kiak no kiik nia riku soin hanesan Australia nia Woodside halo daudauk mai TL agora”.
Kuandu ita haree esteitmentu husi lideransa nain rua ne’e, signifika povu husi nasaun ho simbolu Lafaek preparadu ona, ne’e duni informasaun ne’ebé hateten Timor- Leste falta Rekursu Humanu la loos. (ts)