Selebrasaun aniversariu ba Falintil hanesan heroi da patria ida ne’e sai loron reflesaun ba povu no ema tomak iha rai ne’e dehan Manuel da Costa ba jornal ne’e. “Hanesan joven ida ha’u iha dever atu hatutan obra husi sira ne’ebe mate ona hodi hala’o dezenvolvimentu ba oin,” dehan Manuel.
Tuir klausula terseiru, numeru uluk liu dehan, “Primeiru Kontraente selu ba segundu kontraente ho montante US$17.000,00, ne’ebe inklui valor impostu aplikavel para selu ate loron 30 de kada mes.”
David Ximenes, Deputadu husi Bankada Opozisaun Fretilin, kondena Timor oan balun buka di’ak de’it hakarak sai asesor internasional iha sira nia rain hodi manan osan bo’ot maibe nia mos kestiona fontes osan de pagamentu salariu ba asesor internasional nian ne’e. “Ha’u nia haree ne’ene, iha orsamentu do Estadu ne’ebe ami aprova ne’e, la iha ne’eba, item ruma ko’alia kona ba kontratu ba asesor sira nian,” informa David.
Asesor Internsaiona ne’e hanesan ema Timor oan ida ne’ebe ka’er hela pasaporte Australiana numeru M0110200 daudaun ne’e hela iha Meti Aut, dili.“Ba Ha’u, absurdu tebe-tebes kuandu Timor oan ida ne’ebe matenek nu entantu mai fali asesor, ne’ebe nia maluk sira simu osan mizeravelmente I sira simu osan ne’e boot,” lamenta David.
David hatutan,“Se sira matenek ona no sira hanoin Timor, hakarak mai konkore tuir sira nia skill ba tuur hanesan director hodi ajuda dezenvolvimentu nasional. La’os mai sai fali asesor internasional hodi buka manan osan boot iha povu kiak nia leet. Ne’e injustice. Tan ba ne’e tenke reve fali bu’at sira ne’e.”
Lian fuan kroat hanesasn hasai husi Domingos P. da silva, ba jornal ne’e iha halilaran nia dale, “Timor Leste hetan ukun an husi sakrifisiu bo’ot ema aswain barak maiske la iha salariu. Maibe sira foo aan ba mate hodi harii nasaun no ikus mai ukun aan tiha, ita sira ne’ebe moris ne’e hamutuk dezenvolve rai ne’e hodi hamenus ki’ak la’os mai sai fali internsional hodi simu osan povu ki’ak sira nian. Ne’e matebian Falintil sira sei babeur nia,” domingos hotar.
David Ximenes mos konkorda ho Domingos, “hanesan Timor oan tuir lolos mai servisu ba ninia rain, la’os fali sai hanesan asesor. Se sira mai fali hanesan ne’e, entaun husik ba tesik ba iha ne’eba, ba servisu iha rai ida ne’ebe nia hakarak, duke sira mai iha Timor. Purke funu mos ita halo mesak, nune’e dezenvolvimentu mos ita bele halo mesak. Tuir ha’u ema bo’ot sira ne’e, maka hakarak bolu ema sira ne’e mai. Ba ha’u, ha’u dehan de’it Timor ne’e sei bele halo.
Armido da costa, vendedor sabraka ida iha dalan ninin besik lecidere soe viadas dehan ba Jornal ne’e katak, "se karik ha'u maka hetan osan hanesan ne'e, ha'u la presiza halo servisu tan. Maibe ba sosa kaizaun ida, prepara rate ida, han toba hein too mate. Tan ba osan ba halo koremetan mos kompletu ona."
Maiske Banku Mundial ho Esatdu gasta osan bo’ot hodi selu asesor sira maibe iha parte seluk ezekusaun orsamentu do Estadu iha Governu, liu-liu sekretariu do Estadu Defeza tarde no iha momentu ruma liu ba sekretariu do Estadu la satisfas ho servisu STA ninian hodi foo sai nia preokupasaun ba ezekusaun tarde ba kapital dezenvolvimentu maka aloka ona ba instituisaun defeza ne’e ninian. Major Jeneral Taur Matan Ruak mos iha preokupasaun hanesan. “Portantu ita agora iha Agustu, bulan Agustu, bulan delapan. Se oitu meses ita la konsege halo buat ida para implementa orsamentu ne’ebe ba Defeza, ha’u hein katak fulan lima ne’ebe sei hela, Governu iha kapaciadade para halo investimentu. Pelumenus exekuta orsamentu ne’ebe destina ona ba Forcas Armadas. Mas atrazu sira ne’e hotu, pengaruh eehh....ba dezenvolvimentu Forca nian,” dehan Jeneral Taur.
Rui Castro Emprezariu Nasional ida iha Dili kestiona kapasidade de ezekusaun husi Gabinete VPM ninian liu-pliu parte STA. “Tuir buat ne’ebe ha’u rona foin ezekuta 17%, ne’e duni se ezekusaun orsanmentu ida ne’ebe mak la’o tiha ona fulan 8 mas foin ezekuta de’it 17% entaun kapasidade implentasaun, ezekusaun iha STA sai hanesan pergunta boot,” dehan Rui.
Maibe Ir. Mario Carrascalao rejeita, dehan, “Ne’e Manobra ida, tan ba ita ba haree aprovizionamentu ne’ebe uluk halo tiha ona, kompara ho tinan ida liu ba, agora adiantadu liu. Adiantadu liu kompara ho tinan ida uluk, maka la iha razaun atu hateten hanesan ne’e. Ne’e atu kreia paniku, paniku ne’e atu justifika bu’at ruma ke ha’u la hatene. Mas talves atu iha dezpeza ruma ke atu halo, talves ke folin bele boot liu um miliaun maka hakarak liberta husi kontrole be vice Primeiru ministru nian, maka kreia situasaun ida hanesan ne’e bele aprova um milaun ba leten nian ne’e sein rigor ne’ebe ke vice PM harakak tau iha ninia divizaun.”
Parte balun alega katak Mario Carrascalao maka rekomenda salariu bo’ot ba fen husi ninia presidenti partidu ho dona Rosa maiske la iha produtividade maibe Mario nega, “La’e, la iha. STA foin maka kreia iha 08 de marsu, diresaun nian be aprovizionamentu husi Ministeiru Finanacas nian ne’e la iha ema ida ba servisu iha Servisu Tekniku tu’ur iha STA. Ministeiru financas impresta de’it ema nain rua ke hetan financamentu mai husi banku mundial. Ida sira selu zixa sete mil dollar no ida seluk treze mil dollar. I depois ba tiha ne’eba, nia kontratu remata iha 31 de junio, Banku Mundial lakohi selu ona tan ba la servisu ba Financas. Ne’e duni maka Primeiru Ministru foo konseilu bele selu nafatin atu servisu labele para, selu husi orsamentu nasional. Osan ita nian, estadu nian.”
“Osan maka USS17 mil, ida ne’e la’os husi ami nia gabinete maka inventa mas ida ne’e osan ne’ebe banku mundial selu liu husi Ministeiru Financas kedas maka ami labele hatun ema nia vencimentu I kontratu mos kontratu ba fulan tolu de’it, be atu monta aprovizionamentu iha ha’u nia servisu fatin.”
Ema balun dun katak Sr. Mario ninia emar rua ne’e ida simu osan husi Ausaid ho rekomendasaun husi Vice PM maibe nia hatan,”La’os sira la simu osan husi AusAid. Sira ne’e simu husi Banku Mundial, ne’ebe ke iha akordu ida ho Ministeiru Financas. Mas sira la servisu ona iha Ministeiru Financas mak prokuremen ne’e muda ba ha’u nia gabinete maka ministeiru Financas mos la rekomenda be sira atu simu nafatin. Sira koa de’it. Maka aprovizionamentu muda ba ha’u nia gabinete, ema la iha be atu servisu, la’os ha’u maka hatene aprovizionamentu, Tekniku sira maka hatene.”
Husu, karik nia sente servisu ne’e hanesan estratejia ida hodi hatodan ba ninia kna’ar Mario hatan katak, “la’os todan maibe ne’e lei maka haruka. Halo lei ida maka hateten ida ne’e, pasa ba gabinete Vice Primeiru Ministru nian tan ba bainhira iha be Ministeiru Financas ne’eba Korrupsaun bara-barak iha ne’eba ne’ene. Agora iha korrupsaun ruma? Prova to’ok iha ha’u nia gabinete ne’e, iha Korrupsaun?
Rui Castro bolu atensaun ba Vice PM ne’e atu labele monu. “Hau atu hateten deit katak husu ba Sr Mario Carrascalao atu kuidadu no atensaun tanba hau la kohi atu akonsete ‘pemindahan kasus korupsi’ ne’ebe akontese iha ministeriu finansas ne’ebe uluk ita kondena agora mosu fali iha STA,” dehan Rui.
Mario simu Rui castro nia sadik,“Se iha ha’u la hatene.Se iha hatudu to’ok ba se? Se maka ne’e ha’u hasai kedan. Ohin kedan hatudu nia halo korrupsaun ha’u hasai kedan. La iha tan minitu ida ke ba nia iha ne’eba bele prova Korrupsaun,” dehan Vice PM ne’e.
Maibe Rui dehan liu tan, “Hanesan uluk Sr Mario Carascalao hateten katak transferensia hirak ne’e konsentra iha prokurament ne’ebe Ministeriu Finansas nia okos maibe agora korrupsaun ne’e sei transfere fila -fali mai iha Sr Mario Carascalao nia Gabinete okos.”
“Hau duvida ‘jagan sampai kasus korupsi terjadi hanya perpindahan meja, dari meja yang sering di tuduhkan oleh bapak wakil perdana mentri Mario Carascalao pada saat itu’ ne’ebe iha perkuramen finansas nia okos maibe agora kurupsaun ne’e mosu fali iha gabinete Vice PM nia okos.”
“STA sei sai fatin mafia…mafia ba prosesu fahe projetu ne’ebe daudauk ne’e akontese tiha ona iha STA no hau pronto atu debate ho sr Mario Carrascalao ho sei deit relasiona buat ne’ebe hau kolia,” rui dale.
Rui Fiar katak Vice PM ne’e sei delek hela ba ninia akuzasaun,“hau ladun fiar nia hatene, maibe hakarak hateten deit, di’ak liu kuidadu keta halo ninia naran foer no fiar 100% Sr Matia Carascalao la hatene mais diak liu tenke koidadu matan moris neon nain tanba keta halo buat ne’ebe uluk ita dun ba ema ikus fali ema dun fali ba ita.
“Kuandu akontese ona hanesan ne’e ikus mai ita la iha kribilidade atu hateten katak ita boot mak halo kurrupsaun tanba ema sei hateten korrupsaun mos iha ita boot nia okos, maibe sekarik Sr Mario Carascalao hatene entaun ba ha’u ida ne’e hanesan dezastre boot ida, tan ne’e husu ba Sr Mario Carascalao diak liu atensaun, matan moris no neon nain duke ita hateten korrupsaun mosu iha ne’eba mais keta halo ema seluk hateten korrupsaun mos iha ita boot nia fatin.”
“Sr. Mario Carascalao tenke hamos uluk ninia uma laran no tenke hatudu ba publiku katak iha ninia Gabinete livre husi korrupsaun Kolusaun Nopotizmu (KKN),” Rui Ezije. (ts)
No comments:
Post a Comment