Karta aberta ba Parlamento Nacional no Governo central iha Dili

P. da Cruz Quintaõ
Student of Fine Art Faculty
Indonesia Institute of Arts-Yogyakarta

Ami fiar katak ita boot sei buplíka ami nia ezijénsia ne’e, atu publik iha Timor Leste belé hatené katak ekípa ne’ebé governo sentral haruka mai, violá maioria estudante sira nia hakarak hodi foti desizaun ne’ebé tuir ami nia haré katak desizaun ne’ebé sira foti, ladun iha nia benefísio ba estudante ne’ebé mak sai vítima iha dezastra erupsaun vulkano Merapi ne’ebé akontese semana hirak liubá.

Ekipa ne’e to’o iha Jogjakarta no komesa hala’o nia enkontro ho estudante sira iha dia 12 de Novembro liu ba iha kampus UJB (Universitas Jana Badra) Yogyakarta. Tuir maioria estudante sira hotu nia hanoin katak, tarde ona no la realistis kuando atu haló evakuasaun ba Solo ne’ebé nia distansia ±60 Km deit hosi Jogjakarta, tamba iha ne’ebá (Solo), hetán mos impakto hosi “debu vulkanik” merapi nian I mos tamba aktividade vulkano merapi nian komesa menus dadaun. Plano evakuasaun semana rua ne’e imposivel mós atu hala’o tambá proseso amprendisagem (Kegiatan perkuliahan) iha kampus hotu-hotu komesa hala’o fali ona iha loron segunda, dia 15 de Novembro. Tambá ne’e, ami maioriá estudante ne’ebé lahetan tempo atu hato’o ami nia hanoin iha momento enkontro ho ekipa ne’e, hakarak liu atu oinsá ajudas ne’e belé entrega/fahé halo hanesan deit ba estudante hotu-hotu ne’ebé mak sai vítima (konta mos ho sira ne’ebé fila ba Timor ou ses án ba cidadé seluk-seluk iha Indonézia nian tamba ta’uk). Orsamneto ne’e fob a sira hanesan ajuda ida atu estudantes sira belé utuliza hodi salva nia án iha situasaun emergensiá nia laran, karik programa governo nian iha semana rua nia laran ne’e hotu ona. maibé iha enkontro ne’ebe hala’o iha kampus UJB Yogyakarta ne’e, ekípa nia hakarak liu atu :

• Harí posko emerzénsia iha cidade Jogjakarta laran,

• Harí posko sanitário atu bele hala’o tratamento médico ba estudantes ne’ene hetan moras karik.

Estudantes barak senté decizaun iha leten ne’ebé ekípa foti, ladún importante ona , tamba karik halo posko emerzénsia iha situasaun ne’ebé ema rai na’in sira komesa hala’o fali ona sira nia aktividades I posko ne’e mos rasik sei la aténde estudante sira tamba ami ida-ida tengke halo ona preparasaun iha nia koz (nia hela fatin rasik) hodi preparta án ba ezame ne’ebe sei komesa iha loron segunda, 15 de Novembro.

Nune’e mós Posko sanitário ne’ebé atu hari’i hodi atende ami iha semana rua nia laran, mos tuir ami barak nia hanoin katak programa ne’e sei ladún fó benefísio ba ami no gasta osan de’it, tamba karik mak maromak tulún atu ami hetan netik moras ruma, impakto hosi “Debu vulkanik” iha semana rua ne’e nia laran entaun ami belé hetan tratamento médico ho aimorik gratuita ne’ebé prépara ona. Maibé karik mak moras ne’e foin mak mosú hafoin kontrato semana rua ne’e hotu no ekípa fila hikas ona ba Dili, estudantes sira atu ba hola tan osan iha ne’ebé atu ami hodi belé ba halo konsulta ou tratamento médiko? Tamba iha Indonézia, atu na’i-ulun Timor sira hatene katak tratamento médiko karun teb-tebés karik ita halo komparasaun ho iha ita nia rain Timor Lesté ne’ebé buat hotu-hotu sei gratuita.

Estudante barak hakarak liú, atu tulún hosi ita nia governo sentral haruka mai dadauk, labelé hanoin deit ba semana rua ne’e nia laran, maibé liu-liu atu oinsá ho tulun ne’ebé iha, ami belé mos hodi antisipa situasaun emerzénsia ruma ne’ebé belé mosu hafoin programas semana rua ne’e hotu.

Posko emerzénsia no mos posko sanitário ne’ebé haló hodi atendé deit estudantes ne’ebé la halai, hanesan injustisa boot ida tambá orsamento ne’e aprova ba Timor oan hotu-hotu, inklui sira ne’ebé la halai. tamba ne’e, sira ne’ebé halai mos tenki hetan hotu sira nia dereito hosi ajudas ida ne’e. Decizaun ekipa nian atu hari posko hanesan iha leten, belé hamosu odió malu entre estudantes ne’ebé hela nafatin iha Jogjakarta maski situasaun perígo liuba no mós sira ne’ebé konsege evakua ou salva sira nia án ba fatin seluk ho sira nia orsamento rasik.

Inan-aman barak ne’ebé fiar metin katak nia oan sei la hamlahak iha semana rua ne’e nia laran tamba ekípa ne’e sei ajuda hahan ruma mai ami, agora tenki dezenraska buka osan hodi haruka mai atu estudante sira belé hán hodi aguenta bá ezame.

Estudantes barak haré katak decizaun mesak hosi ekipa ne’ebé mai, hanoin liu oinsá atu haló programas ne’ebé bele gasta osan ne’e to’o hotu iha semana rua ne’e nia laran hafoin fila no hateten ba ami nia inan-aman sira katak sira mai tulun ona ami, maibé ami estudante iha ne’e rasik la sente benefísio ruma hosi tulún ne’ebé governo haruka mai.

Liu hosi informasaun ida ne’e, ami husu atu leitor Tempo Semanal nian tomak belé loké matan no husu ba governo sentral, liu-liu membros parlemento sira, atu hapara lalais “programa gasta osan” hosi ekípa ne’ebé mai. Ami fiar katak leitor sira ne’ebé laran luak, sei belé hapara ema lubun oan ida ne’ebé hakarak uza ami nia terus hodi haló “PROJEKTU”.

Ami husu atu hala’o mós investigasaun ida ba gastos ne’ebé ekípa ne’e halo, tamba to loron ohin hafoin enkontro ne’e halo, ami seidauk hetan mos informasaun ruma hosi ekípa ne’e rasik kona bá posko ne’ebé mak sira prépara no mós orsamentu hira mak governo sentral aloka mai. Importante mos atu buka hatené estudantes hira mak hakbesik án ba iha posko ne’e, tamba estudante barak mos mak evakua rasik sira nia án ba fatin seluk no seidauk fila to ohin loron. Ami fiar mós katak maluk estudantes barak mak sei la gasta sira nia tempo atu hakbesik an ba posko emerzénsia ne’e tamba sira komesa prepara sira nia án ba ezame. Karik mak hosi total estudantes 1.200 ne’ebe orsamento ne’e aloka ba, mak metade hosi total estudante ne’e mak la utilíza posko emerzénsia ne’ebé sira prépara, ida ne’e loos dunik katak “programa gasta osan”.

Obrigado