ADB Hahu Responde Problema Povu Oekusi

Tempo Semanal - Ambeno, 06/12/2012

MASKI Tarde. Maibe, hakarak ou lakohi iha tempu badak nia laran,populasaun Sub-Distritu Pante Makasar, Distritu Oekusi sei asesu bee moos  liu husi projetu pilotu ne’ebe apoiu husi Asian Development Bank (ADB).

 

Maibe, molok atu implementa projetu hirak ne’e, ekipa tekniku ADB sei hala’o worshop ho komunidade, NGO, Xefi Departamentu no mos Agensia Internasional sira seluk, hodi hato’o rezultadu asesmentu sosiu ekonomiku (asesmentu authentic), ne’ebe ADB implementa ona iha Distritu Oekusi.

Michella Whalen, Tekniku ADB ba programa Bee mos iha Distritu Oekusi hateten, rezultadu survei tekniku hatudu katak, 195 Km sei hala’o iha Kapitál Oekusi, tanba pipa barak komesa a’at, kuak, no kanu ki’ik ne’ebe tuir planu atu instala ho kanu foun,  inklui hadia kanalizasaun bee dalan ne’ebe a’at.

Projetu Pilotu ne’e, ADB implementa ona iha Distritu Manatutu no Distritu Oekusi. Projetu ne’e sei utilize juventude lokál atu servisu. Maibe, antes ne’e, sira (juventuse-red) sei tuir treinamentu iha Sentru Treinamentu Tibar kona ba oinsa atu dada bee moos.

Tuir Whalen, programa ida ne’e, ADB kopera hamutuk ho Governu Timor Leste (TL) liu husi Diresaun Serbisu Agua Saneamentu (SAS)durante tinan 4, ne’ebe sei hahu iha 2012. Objetivu husi programa ida ne’e, atu resolve problema bee moos, ne’ebe povu Oekusi no Manatutu infrenta.

Iha implementasaun projetu, ekipa tekniku ADB sei servisu hamutuk ho Governu lokál Distritu Oekusi. Fundus husi projetu ne’e mai husi ADB no Governu  Timor-Leste ho montante U$11 Miloens.

Whalen haktuir, servisu fiziku nian sei fo oportunidade ba kompainia lokál iha Distritu Oekusi atu tuir tenderizasaun  hahu fulan Janeiru 2012 no ninia kontinua to’o tinan 2015.

Xefi SAS Distritu Oekusi, Jose Suni katak, projeitu ida ne’e sei dada bee husi bee matan Oetulu, Tulumopu, Tulbesi no Meok-Ana, inklui bee posu rua iha Samoro, atu nune’e bele fo asesu bee mos ba populasaun hamutuk uma kain 2000 resin iha kapitál Oekusi.

Objetivu husi programa ne’e, atu hala’o dezenvolvimentu iha area urbana. Tane’e, ekipa tekniku ADB hala’o ona survei sosiál sivíka iha bairo – bairo.

“uluk tempu Portugues monta de’it kanu ki’ik, depois iha tempu  Indonezia troka fali, maibe agora ADB atu muda fali kanu sira ne’e sai urbana. Sistema ida ne’e kapas, ne’e duni ha’u agradese ba ADB. “ agradese Suni

Nia fiar katak, projetu ne’e sei realiza ho di’ak, atu nune’e bele fo benefisiu ba povu Oekusi tomak nia vida moris iha future.

Kanalizasaun bee moos ne’e sei kobre iha area Samoro, tun ba to’o postu Sika iha parte loro monu no loro sa’e, to’o rai hun mahata, ne’ebe identifika hanesan Sidade Oekusia.

Iha fulan hirak liu ba tekniku ADB hala’o ona survei ba fatin ne’ebe determina nu’udar sidade Oekusi. Ne’e duni, fulan 5 ba oin, sei hala’o survei teknikal hodi halo dezenu ho teknika ida ne’ebe di’ak atu bele implementa.

Tuir planu, iha tinan 2012 komesa hala’o ona tenderizasaun hodi hahu aktividade fiziku durante tinan 4 nia laran.

Xefi SAS Distritu Oekusi rekoinesa katak, bee moos ne’ebe durante ne’e kanaliza ba konsumedores sira iha kapitál Distritu Oekusi hanesan emerjensia. Maibe, ho planu ADB bele responde ona komunidade sira nia nesesidade ho masimu.

Nu’udar komunidade Bairo Palaban, Baptista Nautus iha esperansa katak, ho impleamentasaun programa dada bee moos, ne’ebe apoiu husi ADB bele responde ona populasaun Oekusi ninia defikuldade ne’ebe durante ne’e sira hasoru. (sto)