MAP Tenke Responsabiliza Kazu Fa’an Trator

Maioria tratores ne'ebe fahe ba agrikutores sira
 iha kondisaun aat, tranfere ona ba ema seluk maibe dala ruma
 parte kompetente iha terenu seidauk iha lista 

Tempo Semanal - Dili 13/12/2012 

ATU responde situasaun agrikultor iha rai laran, Governu liu husi Ministeriu Agrikultor Peska (MAP) kria politika ida hodi fahe trator ba agrikultor sira. Politika ida ne’e hahú implementa iha Governasaun Aliansa Maioria Parlamentar (AMP) nia ukun. Tanba, Governu hakarak atu dezenvolve setor agrikultor.

Klaru katak, Governu iha hanoin di’ak atu dezenvolve setor agrikultor. Maibe, iha prosesu ida ne’e governu rasik menus kontrolu. Situasaun ne’e halo trator barak mak at. Tanba, la iha manutensaun no pior liu tan ema balun komesa fa’an fali ona trator ne’ebé governu fahe ba sira.

Relasiona ho situasaun ne’e, membru deputadu husi Bankada Fretilin iha uma fukun Parlamentu Nasional husu responsabilidade Governu, liu-liu Ministeriu Agrikultor kona ba kazu fa’an hand trator ne’ebé akontese iha Suku Raimea, Sub-Distritu Zumalai Distritu Covalima. 

“Kestaun ne’e akontese tanba Ministeriu Agrikultora fahe trator mais la prepara kondisaun. Kondisaun rua mak Governu tenke prepara. Ezemplu, kondisaun rekursu umanus ho kondisaun rekursus materias, atu nune’e ema bele uza hodi hala’o sustentabilidade ba ninia serbisu.” dehan Deputadu Bankada Fretilin, Joaquim dos Santos.

Tuir Joaquim, to’o mandatu AMP remata Governu nunka hala’o buat rua ne’e. Ne’e duni, ninia impaktu mak ida ne’e. “Se ita hala’o kompilasaun ba kazu ida ne’e, ‘penyebab utama’ mak Ministru Agrikultor hodi halo ema fa’an estadu ninia sasan.”

Karik presiza fó sansaun ba pesoal ne’ebe fa’an trator ne’e. Maibe, deputadu husi partidu istoriku ne’ebe daudauk ne’e sai hanesan opozisaun iha PN responde, depende ba regras ne’ebé uluk sira fó. Iha obrigasoins ou lae..? se Ministeriu la fó obrigasaun entaun sei la hetan sansaun. Maibe, se Ministeriu fó obrigasoins mak ema sira halo, entaun governu tenke foti desizaun tuir termu kriteriu ne’ebé iha bainhira atu entrega sasan.

“ ida ne’e krime tanba governu fahe sasan ba sira atu uza hodi dezenvolve sira nia moris, la’os atu fa’an no ida ne’e responsabilidade Governu nian.” tenik Joaquim.

Nune’e mós, deputadu Adriano João husi bankada Partidu Demokratiku (PD) hateten, objetivu Governu fahe trator ba grupu agrikultor atu uza hodi hala’o serbisu agrikultor nian, la’os atu fa’an. Ne’e duni, ba grupu ou pesoal ne’ebé fa’an fali trator nia tenke responsabiliza tanba Ministeriu Agrikultor nunka aturiza ema hodi fa’an trator.

“Ministeriu Agrikultura nunka fó orientasaun ba grupu ou agrikultor ruma atu fa’an trator se bainhira la iha osan. Tan ne’e, ami sei hato’o ba Ministeriu Agrikultura hodi bele hala’o investigasaun, tanba hand trator ne’e la’os fahe ba ema ida de’it ou partidu A ka partidu B mais entrega ba grupu.” esklarese deputadu ne’e.

Objetivu Governu ajuda trator ba grupu agrikultor atu uza hodi fasilita serbisu agrikultor nian. Trator ne’e fahe ba grupu la’os ba ema ida no tuir informasaun kada grupu kuaze iha ema na’in 10 to’o 15. Ne’e duni, se iha duni xefe grupu ruma ou pesoal ruma mak nakar hodi fa’an fali trator entaun nia tenke responsabiliza kestaun ida ne’e.

 “problema ne’e grupu ida-idak iha ninia hand trator, ne’e duni defisil ba dirasaun agrikultura atu kontrola. Dala ruma mós ema sira ne’e fa’an trator sein fó koinesimentu ba Ministeriu Agrikultura.” tenik membru komisaun D ne’e.

Relasiona ho informasaun hirak ne’e deputadu refere hateten, sira sei fó hatene ba Ministeriu Agrikultura atu tun ba baze hodi halo investigasaun ba problema ida ne’e. Teknikamente atu fó sansaun ba pesoal ne’ebé fa’an trator ne’e kabe ba Ministeriu Agrikultura.