Akara : “Di’ak Liu Ministra Finansas Rezigna An”

Tempo Semanal - Dili, 17/12/2012

Diretor Luta Hamutuk Mericio Akara Bainhira Dadalia Ho Online Tempo Semanal. Foto/Domingos da Costa

ANTES ne’e, Sosiedade Sivil balun mós kestiona kona ba alegasaun hasoru Ministra Finansas ne’ebé aprova fundus ba ninia kaben nia kompaina hodi fornese ekipamentus mediku nian ba Ministeiru Saude. Tanba, deskonfia Ministra ne’ebé toma konta orsamentu nasaun nian ne’e, viola ona dekretu Lei númeru 10/2005, Rejime Jurídiku ba Aproviozionamentu, Kapitulu IV inkontabilidade iha Artigu 32 ne’ebé regula kona ba konflitu de interese servidór estadu sira nian.

“Ida ne’e mak ita bolu konflitu de interese. Tanba, Lei bandu membru governu ida atu fó projetu ba familia, satan ninia kaben ou ema ne’ebé besik liu nia. Loloos ne’e konflitu de interese labele akontese ba ‘pejabat’ públiku hanesan Ministra Finansas ne’ebé mak kaer osan nasaun nian. Ida ne’e sala boot. Maibe, se kuandu akontese diak liu Ministra Finansas tenke rezigna an direitamente. Tanba, la iha ona integridade, transparansia no viola ona Lei.” dehan Diretor Luta Hamutuk Mericio Akarak ba Jornal Tempo Semanal hafoin partisipa treinamentu ida iha Kuluhun.

Tuir Akara, bainhira Ministra Finansas ne’ebé kaer orsanmentu nasaun nian mak monu ona ba konflitu de interese hodi aloka orsamentu ba ninia familia nia kompaina, liu-liu ba ninia kaben, konserteza nasaun ne’e sei monu ba iha korrupsaun nia laran. Tanba, ema ne’ebé kaer osan nasaun nian mak envolve ne’e sei hamosu impaktu boot. “Ha’u la iha tan dalan seluk so rezigna an. Durante ne’e kuaze 30% projetu mak liu husi single source. Maibe, ninia mekanismu mak dala ruma viola mós konseitu barak. Tanba, single source ne’e akontese bainhira emerjensia no tenke atende direita lalais. Maibé, se la emerjensia ha’u hanoin labele halo single source.” Akara kestiona.

Se dezastre naturais ita bele kompriende katak projetu ne’e emerjensia. Maibé, dala barak projetu balun ne’ebé mak loloos la’ós emerjensia sira kategoria hotu hanesan emerjensia. Tan ne’e, mosu indikasaun KKN barak liu husi projetu emerjensia nia laran. Maski nune’e, ida ne’e mak dalan ne’ebé sira uza para bele hasai osan hodi ezekuta lalais. Projetu hotu sira uza hanesan emerjensia. Tanba, ho ida ne’e mak sira bele hala’o prosesu single source. Maibe, iha kontestu ida ne’e sira manipula sasan barak, tanba se liu iha prosesu aprovizionamentu normal entaun la iha dalan ba sira atu halo KKN. Ne’e duni, sira aproveita liu husi single sours.

La’os de’it liu prosesu single source, liu husi prosesu aprovizionamentu normal mós sira koko manipula ona, satan single sours ne’ebé ema la kontrola. “iha prosesu ida ne’e, se mak iha poder nia mak bele deside. Ne’e duni, se nia iha relasaun familias entaun sira la presiza tauk tanba sira bele fó. Ema ne’ebé toman ona simu pursentu bele dehan katak ema iha laran ne’e fó projetu ba ninia maluk.” akuza Akara.

Diretor Luta Hamutuk ne’e suzere ba Komisaun Anti Korrupsaun (KAK) tenke pro-ativu hodi hala’o investigasaun. Tanba, kria instituisaun ekstraordinariu hanesan KAK atu pro-ativu hodi investiga, lebel hein de’it.

KAK tenke hala’o servisu ekstraordinariu no ami rekomenda ba KAK atu labele tauk kualker ema ida iha Timor. Tanba, KAK hanesan instituisaun ekstraordinariu ida no labele fihir ema se de’it mak iha indikasaun forte halo KKN tenke investiga pro-ativu. “Kria instituisaun ekstraordinariu hanesan KAK. Maibe, KAK rasik la halo servisu ekstraordinariu, entaun di’ak liu husik polisia, Provedoria Direitus Humanus no Justisa (PDHJ) no Ministeriu Públiku mak hala’o, la presiza kria serbisu ekstraordinariu hanesan KAK” Akara sadik.

Bazeia ba kontekstu ida ne’e, Luta Hamutuk dezafia KAK para labele tauk no agora tenke investiga Ministra Finansas, Emilia Pires. Sosiedade Sivil fiar katak Primeiru Ministru, Kay Rala Xanana Gusmão sei apoiu. Tanba, Primeiru Ministru rasik deklara katak se de’it mak komete krime nia sei responsabiliza.

Primeiru Ministru mak deklara duni katak, Ministeriu ne’ebé mak la iha integridade, la halo servisu ho di’ak, halo KKN nia (red-PM) sei haruka loke investigasaun. Ne’e duni, KAK labele tauk, tanba iha prosesu ida ne’e sei apoia mós husi sosiedade sivil, instituisaun Universitariu, Presidente Repúblika no Primeiru Ministru. “Ha’u hanoin sistema aprovizionamentu ne’ebé estabelese tiha ona ne’e ideial no kapas. Maibe, ema sira ne’ebé serbisu iha aprovizionamentu mak la hala’o tuir ona sistema ne’ebé iha. Ne’e duni, dala ruam bele akontese indikasaun KKN iha prosesu aprovizionamentu nia laran.” Hakotu Akara hodi suzere mós ba KAK investiga mós ema sira ne’ebé servisu iha aprovizionamentu hanesan Diretór no ninia funsionariu sira. Tansá..? la implementa sistema aprovizinamentu ne’ebé di’ak ne’e, mais implementa fali tuir politika.(**)

Share this: