TL Sei Hala’o Konferensia Internasional Trafiku Umanu

Milena Pires, Representante feto TL
ba Komite CEDAW (foto tempo semanal/Dilma)

TEMPO SEMANAL - DILI, 04/12/2012

TINAN ida ne’e, Timor-Leste sei realiza Konferensia Internasional trafiku umanu ba feto. Konferensia Internasional ne’e sei hala’o durante loron rua, hahu husi loron, 5 Dezembru to’o 6 Dezembru 2012. Atividade ne’e organiza liu husi serbisu hamutuk entre estadu Timor-Leste ho Organizasaun Naun Govermentais (ONG) sira.

Organizasaun no instituisaun estadu ne’ebé organiza atividade ida ne’e mak hanesan, Ministeriu Negosiu Estrangeiru(MNE), Sekertariu Estadu Promosaun Igualidade(SEPI), Provedoria Direitus Humanus Justisa (PDHJ), Alola Foundations, Fokur Pers, Redi Feto, IOM no Komite CEDAW.

Objetivu prinsipal husi konferensia ne’e ko’alia kona ba problema trafiku umanu, liu-liu trafiku hasoru feto. Tanba, ho atividade ida ne’e bele hametin kooperasaun entre organizasaun sira ne’ebé servisu iha TL atu hare asuntu trafiku hasoru feto.

Iha intervista ba Jornal Tempo Semanal, reprezentante feto TL ba komite CEDAW Milena Pires hateten, objetivu prinsipal husi konferensia Internasional ne’e atu fó koinesementu di’ak liu ba povu Timor-Leste kona ba problema trafiku umanu, liu-liu trafiku umanu hasoru feto. Konferensia ida ne’e mós bele hametin kooperasaun entre organizasaun Naun Govermentais sira husi rai liur ne’ebé servisu iha TL hodi hare asuntu trafiku umanu ba feto.

Aliende ne’e, sei hala’o mós diskusaun kona ba trafiku umanu ba feto husi rai liur no rai laran. Tanba, iha alegasaun oin-oin ba trafiku feto ho labarik feto husi suku ba distritu no husi distritu mai sidade Dili ho motivu explorasaun seksual no mós servisu uma laran ne’ebé bolu servisu fursadu. “konferensia ne’e la’os importante deit ba feto TL. Maibe, importante mós ba nasaun Timor-Leste nu’udar estadu.” dehan Milena Pires.

Konferensia ne’e ofisialmente loke husi Presidente Republika nu’udar espresaun importansia ne’ebé  estadu Timor tau ba kestaun. Preokupasaun ne’ebé estadu TL iha, atu prevene trafiku umanu hasoru feto husi liur mai laran. Maibe, preokupasaun boot liu mak ema bele halo trafiku ba feto Timor, liu-liu husi rai laran ba liur, tan ne’e tenke tau atensaun.

Konferensia ne’e rasik mós konvida PM ne’ebé sei delega Vise PM atu koalia kona ba politika governu nian hodi  hare kestaun ne’e. Tanba,  preokupasaun trafiku umanu ba feto presiza entidade hotu tenke tau atensaun.

Tuir Milena, benefisiu husi konferensia ne’e mak publiku, liu-liu feto sira bele komprende di’ak liu tan ba trafiku umanu, komprensaun ne’e ninia objetivu  importante mak ema hotu bele hatene katak asuntu ne’e perigu no mai para ita hotu prevene feto maluk ne’ebé hetan trafiku ba liur.

Iha biban ida ne’e espera katak, ukun nain sira liu-liu membru Parlamentu bele propoin Lei ida hodi tau iha ajenda Konsellu Ministru kona ba trafiku uman “ ami hein katak Lei ne’e bele adopta lalais ba polisia, prokurador no ba sistema justisa tomak atu bele uza Lei ne’e ba akuzasaun asegura no kastigu ba ema ne’ebé halo trafiku umanu hasoru feto.” tenik Milena.

Milena hatutan, aliende iha komprensaun diak kona ba saida mak hakerek ona iha kodigu penal Lei Internasional no tratadus Internasional, bele hala’o mós protesaun ba feto sira ne’ebé hetan trafiku umanu no bele hala’o akuzasaun ba sira ne’ebé urbanu ba trafiku umanu.

Reprezentante feto Timor iha CE DAW espera katak, konferensia Internasional ne’e bele hetan rezultadu mediatu, ho sensibilizasaun no bele foti koinesementu kona ba kestaun ne’e hodi hametin liu tan mekanismu prevene kuandu akontese buat ruma. Aleinde ne’e, presiza fó sensaun ba ema sira ne’ebé hala’o trafiku umanu, espesifikamente trafiku ba feto ne’ebé iha ligasaun ba explorasaun seksual.

Asuntu seluk ne’ebé diskuti iha konferensia ida ne’e mak explorasaun prostitusaun. Tanba, situasaun ne’e la’os akontese de’it iha Timor. Maibe, kuaze akontese mós iha fatin seluk ne’ebé ema bolu ho naran seksu komersial.

 

Seksu komersial mak sistema  prostituisaun  ne’ebe akontese explorasaun seksual ba feto. “ami sei diskute mós kona asuntu ne’e, hodi bele hetan mekanismu atu kontra  tarfiku umanu  espesifikamente ita bele komesa sobu abut ne’ebé hatudu dalan ba trafiku feto.” 

Koalia espesifikamente ba trafiku umanu ou trafiku feto akontese tanba la iha oportunidade atu hetan servisu no ema moris iha lina pobreza nia okos.(**)