Wednesday 31 October 2012

FRETILIN HO CNRT LA IHA OPOZISAUN IHA SEGURANCA PARTE RUA KONDENA OMECIDU ATABAE


ISF ho PNTL foto hamutuk (PHOTO Dokumentus ISF)
TEMPO SEMANAL - DILI, 31/10/2012

Daudaun ne'e autoridade sira husi UNMIT no Estadu Timor Leste ninian hahu hakat daudaun tama ba tenda ne'ebe halo iha palacio do Governu ninia oin atu hola parte iha parade 

Falta loron de’it UNPOL ho ISF entrega poder tomak seguranca nian ba ajencia Timor Leste ninian mosu kazu tolu ne’ebe hodi halakon ema nia moris hanesan iha Bazartete Likuica, HaliLaran Dili no Atabae.  Politiku sira husi bankada Governu ho Opozisaun hotu-hotu lian ida kona ba seguranca iha nasaun ne’e presiza hetan kontribuisaun husi kamada sociedade hotu-hotu.

Bankada FRETILIN liu husi deputadu Francisco Branco lamenta ho hahalok ne’ebe komete husi ema balun iha Atabae hodi halakon ema nia vida maibe nia husu atu haree kestaun ne’e ho klean tan ba sei sedu liu dehan problema entre familiars de’it no Deputadu ne'e deskonfia involvimentu ema seluk ninian iha kazu refere.  “Akontecimentu ida trajiku, dezumanu I sadiku. Kaer ba ita nia lisan ho ita nia kostume ne’e forte demais ba ita atu simu. Mas ita tenke haree kestaun ne’e bele ho luan. Problema ne’e lo’os duni ga la’e ho ninia hun ne’e problema rai entre familias ou iha terseira pesoas, ne’ebe iha interese seluk aproveita oportunidade atu hamanas ita nia situasaun. Situasaun ida ne’ebe ita hotu-hotu hatene oras ne’e daudaun hakbesik aan ona atu remata sira nia mandate ne’ebe konselhu Segiranca nasoeins Unidas foo ba sira,” Francisco Branco tatoli lian hirak ne’e wainhira dada lia ho Tempo Semanal.

Dezde krize politiku Militar ne’ebe akontese iha 2006 too 2008 situasaun nasaun ne’e hahu konduzivu daudaun ona no violencia bele dehan menus ba beibeik maibe wainhira besik remata Misaun UNMIT ninian situasaun dezde Maiu ate ohin loron situasaun hahu hamanss ho kazu oioin ate halakon ema nia moris.

“Ne’e se ita hakarak haree problema ne’e husi perspektiva ida ne’e ha’u hanoin ita lamenta tebes. Lamenta tebes tan ba ita nia kultura iha Timor ita tuur hamutuk mak ita ko’alia resolve sasan hotu iha biti nia leten. Ne’ebe kuandu ita hasoru problema ida hanesan ne’ene ha’u hanoin ita hakfodak tan ba iha tinan haat ka tinan lima nia laran ita hakmatek loos derepenti mosu bu’at oioin iha ita nia rain iha momentu ne’ebe ita atu assume responsabilidade hanesan Paiz ida soberanu no independent ida ne’e ita presiza kestiona. “

Maske nia hasai deklarsaun ne’ebe forte uitoan maibe Branco dehan, “Ita la foo sala ba ema ida maibe tempu ona para tta halo reflexaun para ita lanele sai nafatin objektu ba ema seluk nia intereses ema seluk nian.”

Eis prijuneiru Politiku iha era okupasaun Indonesia Francisco Branco husu atu ema hotu-hotu labele estraga nasaun ne’ebe harii ho terus, mate, sofrementus husi nasaun ne’e ne’e ninia oan murak sira nune’e nia foo hanoin atu parte hotu-hotu hametin undidade atu hodi hetan dame nune’e bele dezenvolve nasaun ne’e.

“Ha’u hanoin nu’udar Timor oan no nu’udar ema ne’ebe povu ida ne’e nia oan, ne’ebe haree ba kotuk katak la fasil no la Kaman ida ita hetan independencia ida ne’e. Ita husik ba kotuk rihun atus ba atus, ne’ebe bainhira ita mesak de’it, ema la iha ita nia sorin ita bele hamutuk hanoin hodi ba oin. Tenke hamutuk ba oin para labele loke dalan no foo spasu ema terseiru sira atu aproveita ita nia situasaun hodi disakredita katak ita ne’e povu ida ne’ebe labele hamriik mesak,” dehan Francisco Branco.

Relasiona ba situasaun ne’ebe daudaun ne’e hamanas husi grupu jovens balun iha Dili laran ne’ebe halo provokasoeins, tuda malu iha area hali laran no fatin seluk iha capital nasaun ne’e Deputadu Francisco Branco husi bankada opozisaun ne’ebe mos hanesan eis prejuneirus politiku ba libertasaun nasional Timor Leste ne’e dehan seguranca ba rai ida Timor Leste atu povu hakmatek ne’e repsonsabilidade cidadaun tomak ninian.

“Ami preokupadu tan ba bainhira ita ko’alia kona ba seguranca, bainhira ko’alia ba estabilidade ne’e interese nasional, interese estadu nian no interese ita hotu-hotu nian. La’os grupu ida nian de’it, la’os Governu nian de’it, la’os opozisaun nian de’it I la’os se nian de’it mas ita hotu nian. Ita hotu ne’ebe hamriik iha rai ida ne’e maka ita hotu ninian. Tan ba ida ne’e maka dala barak ami sempre hateten katak seguranca ne’e iha ita hotu-hotu nia liman. La’os de’it sira ne’ebe ka’er ukun, la’os de’it instituisaun sira ne’ebe responsabilidade atu kaer seguranca no defesa maibe cidadaun ida-idak nu’udar Timor tenke kontribui ba Paz no estabilidade rai ida ne’e. Bainhira ita rasik atu fila kotuk ba principiu ida ne’e entaun ita viola ona ita nia principiu ne’ebe hakarak dame, hakarak hakmatek ba ita nia povu.

Iha Parte seluk Xefe bankada CNRT mos kondena maka’as akontecimentu Atabae no ezije atu Polisia atua ho profesionalidade hodi kaptura suspeitu sira ne’e.

“Ita triste tebes no Ita labele tolera hahalok omecidu hanesan ne’e iha Timor Leste sa tan oho labarik sira nune’e duni husu PNTL ho professional kaptura ema sira maka suspeitu iha kazu ne’e,” dehan Deputadu Natalino dos santos.

Natalino mos husu atu povu atu respeita ema seluk ninia moris no juventude sira atu kontribui ba estabilidade.

“Husu atu hanesan Timor oan respeitu ema seluk ninia direitu atu moris no labele resolve problemas ho violencia I husu mos populsaun atu liu-liu juventude sira atu kontribui ba estabilidade rai ida ne’e hodi hala’o dezenvolvimentu ba nasaun ne’e,” nia haktuir.

Ko’alia kona ba akontecimentu ataka malu juventu sira iha Teritori Timor Leste ne’ebe ikus-ikus ne’e aumenta Natalino dehan presiza hadia lei hodi foo liu tan kbi’it ba autoridade PNTL hodi atua.

“Ami politiku sira presiza halo esforsu hodi tulun komandante sira prepara kondisaun ba ita nia policia sira liu-liu policia komunitariu hodi resolve problemas no ba PNTL ne’ebe atu halo servisu maibe hanoin fali risku ba sira nia aan wainhira atua kazu ruma politikus isra mos presiza tau matan ba lei ne’ebe sei fraku. Ita dala balun hanesan foo fali semangat atu ema halo krime nune’e presiza duni lei ida atu nune’e PMNTL sira kuandu atua la tauk,” Natalino espera.


Daudaun ne’e iha palaciu ninia oin iha formatura naruk forca seguranca husi PNTL, FDTL, ISF ho UNPOL ne’ebe sei hola parte iha ceremonia entrega poder total husi UNPOL ho ISF ba PNTL ho F-FDTL.

No comments: