UDAN BO’OT HALO RAI MONU, ESTRADA ERMERA IHA AGONIA LARAN

Tempo Semanal-Ermera 05.12.2010

Frekuencia udan iha tinan ne’e hatudu katak kuaze la iha fulan ida maka la udan ne’e foo impaktu negative maka’as ba Estrada iha Timor laran inklui mos liuron iha Ermera ninian. Mudanca klimatika ne’e rejulta Estrada barak mak komesa a’at, kondisaun Estrada naksobu alkatraun kuak ba mai, rai monune’e hahu husi parte ate kapital Gleno. Udan dala haat iha semana ida ne’e provoka rai monu iha dalan besik aldeia Sosoher(nunu tali) mais ou menus metro ualu (8) ba mota nune’e komesa halo kloot dalan nia luan hodi difikulta difikulta transporte publiku wainhira hasoru malu. Dalan ne’e ninia luan hela de’it ba karreta ida nian. Iha area mota bura (ponte) atu tama ba capital Ermera tuan, barazem (tembok penahan) ne’ebe mak uluk kompania BTK halo agora daudaun komesa monu tun ba mota laran kuaze metro sanulu (10). Kondisaun Estrada aat sira ne’e halo preokupasaun maka’as ba populasaun parte Ermera. “Kondisaun esrtada iha distritu ermera sai ameasa boot ba transporte publiku no privado,” dehan Albino da Costa Gomes.

Nia hatutan katak, “durante ne’e Governu Nasional la duun tau atensaun maka’as ba hadia estrada iha distritu Ermera, dala barak projectu sai mak barak maibe ninia rejultado la dun foo benefisiu ba populasaun.”

Governu Timor fakar osan bakar ona ba hadia liuron maibe la kleur de’it aat fali ona sa tan Ermera fatin kafe too tinan kuu kafee kamiuneta boboot maka halo movimentu liu todan ne’ebe permite maka foo impaktu ba dalan no hetook aat liu tan Governu foo tiha projeitu ba kompania sira ladun kontrola kualidade servisu. “Projectu sai atu taka deit mak dalan kuak, hadia valeta, signifika katak ita hadia ida halo a’at seluk, hadia valeta kria fali tahu dodok iha estrada laran, tanba kompania balun kee rai iha valeta kuak soe fali mai iha estrada laran, entaun ninia impaktu mak agora dadaun ita rasik hare ho matan,” Albino dehan.

Nia sujere atu Governu uza orsamentu sira ne’e la’os hodi habokur de’it konta bankaria emprezariu sira nian maibe presiza ezekusaun ba capital dezenvolvimentu ho didiak hodi hamenus lian halerik povu nian kona ba dalan. “Ita nia nai ulun boot sira sempre hateten katak ermera riku café, ermera mak halo Timor-leste nia naran moris iha mundo tanba deit kafé, maibe realidade kondisaun Estrada tinan ba tinan a’at ba bebeik, maske tinan-tinan ita rona iha Parlementu Nasional sempre aprova orsamentu nebe mak ho ninia kuantidade boot, maibe realidade populasaun ermera sempre hakilar kona ba Estrada,” nia dehan.

Distrirtu ermera riku ho café maibe mukit ba dalan no daudaun ne'e kompania lubun ruma maka sosa hela kafe populasaun ninian hodi halo esportasaun ba rai liur. Kamiuneta boboot mak tula naha nadodon tuir dalan mai Dili deskonfia karega todan liu fali kbi'it alkatraun mak iha ne'e maka foo impaktu negative ba dalan.

Albino husu ba Diresaun obras publika, “atu tau atensaun lalais ba hadia esrtada hodi labele foo impaktu ba roda ekonomia populasaun ninian, liu-liu ba maluk sira nebe mak mayoria moris ho vida negosiu, tanba bele difikulta sira lori produto local ba faan iha Mercado.”

Kazu hanesan mos akontese iha parte aldeia Dau-rema, suko Mertuto. Suku ne’ebe Saudozu Nino Konis Santana hakotu ninia moris ba I ate agora ninia rate iha ba. Tuir observsaun Tempo Semanal nota katak dalan nakonu ho fatuk, be’e nalihun, no rai henek halo Estrada komesa kloot halo motor de’it atu liu mos dada iis boot. Iha Apido (Mertuto) kondisaun Estrada nakonu ho fatuk kahoor ho tahu husi rai mean, hodi difikulta transporte roda haat no roda rua. Iha Aldeia Dau Rema udan bo’ot iha 28/11/2010 ne’e mos estraga populasaun ninia hela fatin.

Mota Dau Rema la’os de’it sobu liuron maibe tama mos ba uma Sr. Anjelmos Madeira nian. “Hau nia uma mos be’e tama, halo kondisaun uma nakfera hotum,” dehan Anjelmos.

Tuir uma nain katak kazu ne’e nia informa ona ba xefe suco POETETE no nia husu atu bele hato’o ba parte kompetente, liu-liu ba Diresaun dezastre Naturais atu toma atensaun, sebele haruka equipa ida tun ba hare ho matan kondisaun Estrada no “hau nia uma.”  E T O.