Singapora La Kontra TL Tama ASEAN no Sei Apoiu TL Iha Area Balun

Tempo Semanal

K. Shanmugam, Ministru Negosiu Estranjeiru Singapora

K. Shanmugam, Ministru Negosiu Estranjeiru Singapora hala’o visita official loron tolu iha Timor Leste hodi haloos lia anin ne’ebe huu lemo iha nasaun ne’e katak membru ASEAN ne’e mak sai obstakulu ba aplikasaun Timor Leste atu sai membru ASEAN no promote atu hametin liu tan relasaun entre nasaun rua liu husi kooperasaun iha area ekonomia, rekursus umanus ho justica.

Hafoin de sorumutuk ho ninia omologu Jose Luis Guterres iha edifisiu Ministru dos Negosiu

Estranjeiru iha rua dos kokeirus Dili, Ministru Negosiu Estranjeiru Singapora iha ninia deklarasaun desmente lia anin ne’ebe dehan ninia nasaun la apoiu Timor Leste ninia aplikasaun ba membru ASEAN ninian.

“Asumsi ne’e la loos. Singapora la kontra nune’e mos la apresenta resriksaun ruma,” dehan Shanmugan.

Ministru Estranjeiru Singapora ne’e esplika katak, “ha’u hanoin se ita haree ba prosesu ne’ebe iha agora, iha sorumutk dala sanolu resin sia, iha bali tinan kotuk, wainhira lider asean ninian hasoru malu, sai ho resolusaun hamutuk ne’ebe dehan aplikasaun hotu-hotu ba membru ASEAN sei konsidera liu husi kriteria especifiku mak hatuur husi ekipa de traballu ka hanaran ACC working group. Nune’e partikularmente ba Timor Leste ninia aplikasaun ba membru ASEAN ka espresaun interese hetan aceitasaun husi lider sira iha lian ida de’it. Nune’e duni ACC working group hetan orientasaun atu konsidera frame work ruma mak kona ba aplikasaun sira nee inklui area kultura, social, politika no ekonomika ninian.”

Daudaun ne’e membru asean kompostu husi nasaun 10 iha rejiaun ne’e no sei iha nasaun seluk maka espresa ona interese no hatama ona apalikasaun atu tama hanesan Membru. Nasaun sira ne'ebe hatama aplikasaun ne'e inklui mos Timor Leste ne’ebe hetan suporta maka’as husi nasaun vijinu Indonesia. Estadu timor Leste foo duni Prioridade ba ASEAN nune'e iha V Governu Konstitusional hamosu ona fatin ba Sekretariu do Estadu ba Asuntus Asean ninian. Maibe estudante balun dehan presiza halo estudu antes deside tama iha asosiasaun ne'e.

“Ita presiza atu halo estudu mos kona ba vantajen no desvantajen wainhira sai membru ASEAN tan ba se ita tama sai ida maka ita hetan no foo. I karik ita nia preparasaun ne’e naton ona atu prienxe rekezitus tama ba ASEAN ka seidauk,” dehan Agustinho dos Reis S. P. da Costa, estudante Universitariu ida iha Dili ba jornal ne’e.

Iha loron Sexta Ministru Negosiu Estranjeiru Singapora ho ninia komitiva mos enkontru ho Primeiru Ministru Kay Rala Xanana Gusmao iha Palacio do Governu Dili. Iha enkontru refere Ministru Negosiu Estranjeiru Singapora promote atu apoiu Timor Leste iha dezenvolvimentu Rekursus umanus ninian.

Singapora apoiu Timor Leste dezde 1999 ne’ebe haruka ninia militar no Policia hodi mai apoiu manutensaun Paz iha rai ne’e.

Nasaun kiik liu iha asean ne’ebe menus rekursus naturais maibe forte iha ekonomia ne’e hakarak mos atu halo kooperasaun iha area ekonomia nune’e ekipa Ministru Negodiu estranjeiru ne’e mos ba hasoru malu ho Ministru justica Deonisio Babo hodi indika interese atu apoiu iha area justica no husu esplikasaun kona ba lei investimentu.

Hafoin de sorumutuk refere Ministru Deonisio Babo dehan, “sira hakarak hatene ita nia sistema ne’e halo nusa. Ita nia lei kona ba investimentu ne’e halo nusa.”

“Ami esplika katak, ami dezenvolve hela kuadru legal barak ne’ebe iha relasaun ho investimentu ho politika makro ekonomia.”