Monday 26 November 2012

Udan Tarde No Irigasaun Aat Povu Abandona Natar Laleia


Natar iha Sub-Distritu Laleia Ne’ebe abandona
 tanba problema irigasaun. 
Foto/Leonito


TEMPO SEMANAL - DILI 25/11/2012

TINAN  ida ne’e komunidade Sub-Distritu Laleia, Distritu Manatutu sorte at. Tanba, mudansa iklima iha tinan ne’e halo komunidade liu-liu natar na’in sira labele koileta sira ninia hare ho di’ak, tanba impaktu husi iklima ne’e halo bee maran. Ne’e duni, bee ne’ebé uza ba iha natar menus.
La’os ne’e de’it. Impktu iklima ne’e halo mós natar barak iha Sub-Distritu Laleia abonda. Situasaun ne’e defikulta tebes komunidade sira, liu-liu Agrikultor. Tanba, 80% komunidade Laleia moris nu’udar agrikultor, tan ne’e sira tenke esforsu makas hodi hala’o serbisu iha natar, sa lae hare ne’ebé sira kuda bele hetan estragus.
Maski mudansa klimatika ne`e halo halo komunidade sira labele koileta sira ninia hare ho di’ak no natar barak abandona. Maibe, tuir Xefe Suku Lifau Sirihaco da Costa katak, situasaun ne’e sei la hamosu prolema bo`ot ba komunidade Laleia . Tanba, sei iha dalan seluk ba sira atu bele sustenta familia.
Tuir Xefe Suku  Lifau, problema hanesan ne’e sempre akontese bebeik no dala barak sira hala’o ona antisipasaun. Aliende ida ne’e, bainhira atu hala’o natar komunidade Laleia sempre hasoru defikuldade boot kona ba trator. Tanba, trator ne’ebé Governu oferese ba agrikultor ho gratuita sempre menus konvistivel. Ne’e duni, komunidade sira tenke halai natar ho sisitema tradisional.
 Xefe Suku ne’e kestiona mós trator ne`ebé oferese husi Ministeriu Agrikultor ba grupu sira. Tanba, tuir ninia observasaun katak bainhira trator hirak ne`e atu fahe sempre hare liu ba partidu. “sistema ne’e sai kestaun ba povu Laleia no ida ne`e mak sempre akontese. Ne’e duni, oinsá mak ita bele la’o ba oin se buat hotu ita sei uza sistema familia”  Xefe Suku Lifau kestiona hodi fó mensazen katak, povu ida ne`e persiza imi nia tulun, la’os atu hare ba ko`or ou partidu
Iha parte seluk, nu’udar natar na’in, Agapito rekoinese katak, tinan ne`e hare ne’ebé komunidade sira koileta ladun fó rezultadu di’ak. Tanba,  udan be`en ladun monu rai ho di’ak.
Maski nune’e, mudansa iklima iha tinan ne’e ladun di’ak. Maibe, situasaun ne’e ladun fó impaktu makas ba agrikultor sira. Tanba, sira la depende de’it ba natar, maibe iha mós ai-han seluk ne’ebé sira kuda hodi sustenta sira nia uma laran. (**) 

No comments: